Ο Ιούλιος και ο Αύγουστος είναι οι κατ’ εξοχήν μήνες της απόδρασης και όλοι μας αναζητούμε διακαώς ένα μικρό ή μεγάλο ταξίδι καθώς οι τάσεις φυγής αποκορυφώνονται μαζί με τον υδράργυρο. Όπου φύγει φύγει δηλαδή καθώς η ζέστη φτάνει στο απροχώρητο και –δυστυχώς- το καλοκαίρι τελειώνει. Με τους μικρούς μας φίλους όμως τι γίνεται; Μερικοί γονείς έχουν την πολυτέλεια να κάνουν μεγάλες διακοπές μαζί με τα παιδιά και να συμμετέχουν έτσι όλοι μαζί σε οικογενειακές δραστηριότητες. Άλλοι έχουν τη δυνατότητα να τα στέλνουν «στον παππού και τη γιαγιά» στο χωριό, όπου τα παιδιά περνούν όμορφα στην εξοχή με παιχνίδι και αθλήματα. Πολλά παιδιά όμως, ακόμα κι αν περάσουν λίγες μέρες στην κατασκήνωση, τον υπόλοιπο καιρό κάθονται στο σπίτι αφού συνήθως οι γονείς τους εργάζονται. Και τι καλύτερο από λίγο (έως πολύ) καθισιό, αναψυκτικό, τηλεόραση, DVD και βιντεοπαιχνίδια, μιας και έξω έχει λιοπύρι;
Όχι ακριβώς
Δεν εμπνέει καμία ανησυχία η παρακολούθηση τηλεόρασης όταν γίνεται λίγες ώρες την ημέρα και αφορά πάντα κατάλληλα προγράμματα για το παιδί. Όταν όμως οι ώρες αυτές αυξάνονται συστηματικά κάθε μέρα τότε υπάρχει πρόβλημα, ακόμη και για έναν ενήλικα. Η διαρκής ενασχόληση με μια οθόνη είναι μια κακή συνήθεια -ιδίως για ένα παιδί-, αφού το οδηγεί μεταξύ άλλων στην υιοθέτηση λανθασμένων στάσεων ζωής. Προάγεται με απλό και μεθοδικό τρόπο η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας και υπονομεύεται η διατροφική συμπεριφορά στο σύνολο της. Το χειρότερο; Πιθανόν τα παραπάνω να συνοδεύουν το παιδί και για όλη την υπόλοιπη εφηβική και ενήλικο ζωή του, με ότι έπεται αυτών.
Παιδί και οθόνη
Κατά καιρούς έχουμε προσπαθήσει να υπολογίσουμε τις παραπάνω επιπτώσεις στην παιδική ζωή. Αρκεί να αναφέρουμε πως ένα παιδί σχολικής ηλικίας που παρακολουθεί τηλεόραση συστηματικά μπορεί να δει μέχρι και 10000 διαφημίσεις τροφίμων και ποτών σε ένα μόλις χρόνο! Ακόμα υπάρχουν λίγες έρευνες όπου συσχετίζουν τη διαφήμιση ενός ανθυγιεινού σνακ -π.χ. κατά την πρωινή ζώνη κάθε Σαββατοκύριακο- με την αυξημένη κατανάλωση φαγητού και τυποποιημένων σνακ κατά το διήμερο αυτό. Κάποιοι ερευνητές μάλιστα κατάφεραν να συσχετίσουν τις διαφημίσεις αυτές με την άμεση επιθυμία για τι ίδιο ή παρόμοιο σνακ και την επί τόπου κατανάλωση του! Παρόλο λοιπόν που οι παραπάνω μελέτες είναι ενδεικτικές, πλέον είμαστε σίγουροι ότι η αυξημένη τηλεθέαση (κι όχι απαραίτητα οι διαφημίσεις) οδηγεί τα παιδιά να αντικαθιστούν τα φρούτα και τα λαχανικά με ακατάλληλα τρόφιμα, τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη και λίπος. Αν προσθέσετε την άμεση συσχέτιση της τηλεόρασης με την παραμέληση στην κίνηση και την άσκηση, η ενοχλητική αυτή εικόνα του σύγχρονου τρόπου ζωής των παιδιών ολοκληρώνεται. Το κερασάκι στην τούρτα; Πόσες φορές έχετε ξεχαστεί βλέποντας τηλεόραση και έχετε παραφάει; Ή πόσες φορές καταφέρατε να δείτε μια ταινία χωρίς ένα σνακ στα χέρια και αναψυκτικό; Λογικό δεν είναι ένα παιδί να είναι και πιο επιρρεπές; Τα αποτελέσματα αυτών και άλλων συσχετίσεων τα βλέπουμε καθημερινά στα παιδιά μας και -ακολούθως-, «οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα κινδύνου» για την παιδική παχυσαρκία και τις συνέπειες της.
Η νέα, «παιδική» πραγματικότητα
Η δικιά μας και οι προγενέστερες γενιές ήταν πιο ανέμελες, από όσο τουλάχιστον θυμάμαι τον εαυτό μου. Λιγότερα «πρέπει», λιγότερες οθόνες και σίγουρα περισσότερος χρόνος για παιχνίδι και ξεφάντωμα. Καλώς ή κακώς τα σημερινά παιδιά «φορτώνονται» με ασχολίες και δραστηριότητες (μαθήματα, χόμπι κτλ) από πολύ μικρότερη ηλικία, γεγονός που μειώνει κατά πολύ τον ελεύθερο, δημιουργικό τους χρόνο. Η συστηματική φυσική δραστηριότητα, δηλαδή το συχνό παιχνίδι στην αλάνα, το κρυφτό στο πάρκο και οι ατελείωτες βόλτες με τα ποδήλατα τείνουν να εκλείψουν για πολλούς λόγους αλλά και λόγω της τεχνολογίας. Μετά λύπης μου αντικρίζω το άδειο προαύλιο του δημοτικού μου σχολείου τις περισσότερες φορές που περνάω από εκεί καθ’ οδόν για το σπίτι. Και αμήν τι άλλο, αναπολώ τα ειδυλλιακά καλοκαιρινά απογεύματα που μαζευόμασταν για ποδόσφαιρο, μπάσκετ και ότι άλλο τραβούσε η ψυχούλα μας…
Απλοί συνειρμοί
Δεν υπάρχει λόγος να μακρηγορούμε με βαρύγδουπες επιστημονικές κορώνες και ορισμούς για το πόσο επιζήμια μπορεί να γίνει η αυξημένη και τακτική «αποχαύνωση» μπροστά σε μια οθόνη που μας συνεπαίρνει με την εναλλαγή των εικόνων και μας ταυτίζει υποσυνείδητα με αυτό που βλέπουμε. Ούτε για τις πολλαπλές, μακροπρόθεσμες συνέπειες στην σωματική και ψυχολογική υγεία, στο βάρος, την πνευματικότητα, οξυδέρκεια, κοινωνικότητα και επιτυχία ενός εκκολαπτόμενου παιδιού και κατ΄επέκταση ενός ενήλικα. Αρκεί να σας παραθέσω το ξεχωριστό παράδειγμα δυο αξιόλογων φίλων-καθηγητών, όπου τα τρία τους παιδιά μεγάλωσαν σε ένα σπίτι που κατ’ επιλογήν δεν «χώρεσε» στο σαλόνι του τηλεόραση. Ο Στέφανος, Η Μαρία και ο Κωνσταντίνος επεδείκνυαν από πολύ μικρά ιδιαίτερες ικανότητες γνωσιακές και μαθησιακές, διανοητικές, φυσικές, κοινωνικές και…άλλες πολλές. Όσο περίεργο και αν σας φαίνεται, τα παιδιά αυτά είχαν και έχουν πάντα εμπεριστατωμένη άποψη, ωριμότητα και ισορροπημένο χαρακτήρα μιας και πάντα υπήρχε το ραδιόφωνο, οι εφημερίδες, τα περιοδικά και αργότερα το Internet. Ά και δεν είναι παχύσαρκα. Προσέξτε! Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι εμείς οι υπόλοιποι που στηνόμασταν για να δούμε «Ιππότη της Ασφάλτου» ή «Φρουτοτοπία» υστερούμε απαραίτητα σε κάτι…
Πατήστε το “off”
Όμως η απλή λύση δεν είναι πάντα και η καλύτερη. Είναι πιο εύκολο για τη μητέρα που έχει να μαγειρέψει ή πρέπει να ξεκουραστεί να βάλει το DVD με τον αγαπημένο, χάρτινο ήρωα του μικρού της, αντί να πάνε μαζί ένα περίπατο. Ίσως παραγγείλουν και σουβλάκια από έξω για να το συνδυάσουν. Κάτι τέτοιο δεν είναι μεμπτό αλλά σίγουρα επιδέχεται προϋποθέσεων.
Χίλιες λέξεις
Μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις λένε…Στην περίπτωση των παιδιών και της τηλεόρασης προφανώς χίλιες εικόνες αντικαθιστούν και την ομιλία, την κίνηση, τη σωστή διατροφή και όλα τα άλλα. Αυτόν τον Αύγουστο αλλάξτε τον τρόπο που χειρίζεστε την τηλεθέαση, τη διατροφή και τον ελεύθερο χρόνο του παιδιού σας, δεν είναι τόσο δύσκολο. Άλλωστε το «χαζοκούτι» δεν θα παραπονεθεί καθόλου. Αντίθετα, θα περιμένει εκεί υπομονετικά, βουβό και σκοτεινό να το χειριστείτε όπως του αξίζει…
Δημήτριος Πέτσιος Msc
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
