Πολύ συχνά πλέον ακούμε τους γονείς να παραπονιούνται πώς δεν μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα διατροφής των παιδιών τους, να τους μεταδώσουν κάποιες βασικές διατροφικές αρχές και κυρίως να υποστηρίξουν τις νέες αυτές αλλαγές. Παράλληλα, τα ποσοστά των υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών στον ελληνικό χώρο αυξάνονται διαρκώς. Όσο εκφοβιστικό και αν ακούγεται αρχικά, η αλήθεια είναι ότι με ορισμένα απλά αλλά μεθοδικά βήματα μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί να αναπτύξει και τελικά να υιοθετήσει υγιέστερες διατροφικές συνήθειες. Έτσι, πέρα από τα άμεσα οφέλη στη υγεία, την ευεξία και τη φυσιολογική σωματική και ψυχική ανάπτυξη, προάγουμε την πλάση ενός υγιούς μελλοντικού ενήλικα.
Βήμα 1ο : Τι θα πρέπει να τρώει;
Το πρώτο βήμα αφορά την εξασφάλιση μίας ισορροπημένης δίαιτας ως βασική διατροφική ανάγκη για τα παιδιά. Είναι άκρως απαραίτητο το παιδί να λαμβάνει όλα εκείνα τα θρεπτικά συστατικά που εξασφαλίζουν τη σωστή λειτουργία του οργανισμού του. Με απλά λόγια, χρειαζόμαστε ποικιλία. Πράγματι, οι τελευταίες οδηγίες των επιστημονικών φορέων αναφέρουν πως καθημερινά θα πρέπει να επιλέγονται όλες οι ομάδες τροφίμων και να μοιράζονται σε μικρά συχνά γεύματα, χωρίς να παραλείπουμε το πρωινό. Άλλωστε έχει διαπιστωθεί επανελλημένως σε έρευνες πως τα παιδιά που λαμβάνουν ένα πλήρες πρωινό έχουν λιγότερες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκα, καλύπτουν σε μεγαλύτερο ποσοστό τις ανάγκες τους σε θρεπτικά συστατικά και έχουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο.
Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατες μελέτες κατάφεραν να συσχετίσουν την καλή ποιότητα διατροφής των παιδιών (κυρίως σε σχέση με την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών) με την υψηλότερη μαθησιακή τους απόδοση.
Σε κάθε περίπτωση, σημαντικό ρόλο στη δυνατότητα επιλογής φαγητού από το παιδί παίζει η προσβασιμότητα σε αυτό, πέρα από τη διαθεσιμότητα του. Δεν αρκεί τα παραπάνω τρόφιμά απλά να «υπάρχουν» στο σπίτι. Δεν έχετε παρατηρήσει ότι το παιδί σας θα φάει πιο εύκολα φρούτα όταν του τα προσφέρετε έτοιμα κομμένα, ίσως με λίγο μέλι και κανέλλα, παρόλο που η φρουτιέρα είναι κάθε φορά μπροστά του; Φτάνουμε λοιπόν στο σημείο όπου πρέπει να προωθήσουμε κάποιες νέες διατροφικές συνήθειες στο παιδί. Ίσως φαίνεται δύσκολο να το επιχειρήσετε, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι, αρκεί να αξιοποιήσετε συστηματικά τις παρακάτω τακτικές.
Βήμα 2ο: Πως θα το πείσω;
Το παράδειγμα των γονέων, παίζει το μεγαλύτερο ρόλο. Μην ξεχνάτε πως στα μικρότερα παιδιά, ένας έμφυτος τρόπος ανακάλυψης του περιβάλλοντος τους αποτελεί η μίμηση. Οι γονείς θα πρέπει να εξασφαλίσουν γενικότερα ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο για όλα τα μέλη της οικογένειας και έπειτα να φροντίσουν παράγοντες όπως το ωράριο των γευμάτων (να μην χάνονται γεύματα), την ποσότητα, το επιδόρπιο κ.α. Ίσως το πιο σημαντικό κομμάτι στην υιοθέτηση σωστών διατροφικών συμπεριφορών βρίσκεται στην ατμόσφαιρα γύρω από το τραπέζι και στο «κλίμα» κατά το οποίο προσφέρονται και καταναλώνονται όλων των ειδών τα γεύματα. Λόγου χάρη, όταν επιβραβεύουμε ή τιμωρούμε το παιδί μέσω ενός τροφίμου (π.χ. «αν δεν κάνεις τα μαθήματα σου δεν θα φας σοκολάτα») το μόνο που επιτυγχάνουμε είναι να κάνουμε το τρόφιμο αυτό πιο ελκυστικό αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες υπερκατανάλωσης του. Δώστε λίγο χρόνο στον εαυτό σας και σκεφτείτε το. Στην πρώτη περίπτωση (επιβράβευση) η σοκολάτα γίνεται αυτοσκοπός ενώ στη δεύτερη (τιμωρία) απωθημένο, οδηγώντας το παιδί να επιλέγει να φάει σοκολάτα πιο συχνά, όταν οι γονείς δεν είναι μπροστά, γιατί πολύ απλά είναι πιο «εύκολο». Αντίστροφα τώρα, όταν χρησιμοποιηθεί ένα υγιεινό τρόφιμο όπως το γάλα (δηλαδή «αν δεν πιεις το γάλα σου δεν θα παίξεις») το πιο πιθανό είναι να μειώσουμε κι άλλο την προτίμηση του παιδιού για το τρόφιμο αυτό, αφού φυσιολογικά το παιδί θα φερθεί αντιδραστικά για να περάσει «το δικό του».
Μέχρι στιγμής λοιπόν, αντιλαμβανόμαστε πως η άσκηση ελέγχου των γονέων στη διατροφή του παιδιού είναι ένα θέμα λεπτό και θέλει σωστούς χειρισμούς. Έτσι, θα πρέπει να αυξήσουμε την ποικιλία στο παιδικό διαιτολόγιο και να μειώσουμε τους πειρασμούς. Πως; Αρχικά φροντίζουμε να κρύβουμε τα γλυκά και τα «σνακ» σε σημεία που να μην έχει πρόσβαση το παιδί ώστε να μην γνωρίζει ότι υπάρχουν. Παράλληλα τοποθετούμε σε εμφανή σημεία θρεπτικά τρόφιμα όπως φρούτα, λαχανικά ξηρούς καρπούς κ.α. Ακόμα, θα είναι πολύ ωφέλιμο να συμμετέχει το παιδί σε ευχάριστες διαδικασίες που σχετίζονται με τη διατροφή, όπως τα ψώνια από το σούπερ-μάρκετ και το μαγείρεμα. Όταν ο μικρός ή μικρή αντιληφθεί ότι μπορεί να πάρει πρωτοβουλίες στην επιλογή και προετοιμασία ενός γεύματος, θα αυξηθεί και η εκτίμηση του για αυτό και θα το καταναλώσει πιο εύκολα. Βέβαια, η προσωπική δοκιμή και εμπειρία της γεύσης από το παιδί θα έχει μάλλον και τον τελευταίο λόγο. Πάλι όμως δίνεται η δυνατότητα μέσω της αυτονόητης επιρροής του γονέα στο παιδί να πετύχουμε το επιθυμητό, κάτι που γνωρίζουν λίγοι γονείς.
” Τρικ”
Πρώτα από όλα, βάλτε στο μυαλό σας ότι το σχήμα, το μέγεθος, το άρωμα και η υφή παίζουν αξιόλογο ρόλο στην τελική εικόνα και κατ’ επέκταση στην αποδοχή του τροφίμου. Μια τακτοποιημένη μικρή μερίδα με πολύχρωμα τρόφιμα χωρισμένα και ευδιάκριτα στο πιάτο είναι το ιδανικό καθώς θα κεντρίσει την προσοχή του παιδιού. Μια μεγάλη απεριποίητη μερίδα με μπερδεμένα τρόφιμα ή θα το τρομάξει, ή θα το αφήσει αδιάφορο και τελικά νηστικό. Άρα τα τρόφιμα θα πρέπει να είναι διαχωρισμένα στο πιάτο ώστε το παιδί να μπορεί να τα αναγνωρίζει και να τα επιλέγει. Στο σημείο αυτό αναλογιστείτε επίσης ότι τα παιδιά αποφεύγουν τα πολύ σκληρά και ξερά τρόφιμα αφού προτιμούν τρυφερά και ζουμερά. Ιδιαίτερη συμπάθεια εκδηλώνουν στα τραγανιστά καθώς τους κεντρίζει το ενδιαφέρον ο ήχος που παράγουν (π.χ. ωμά λαχανικά, παξιμάδια κ.α.) κατά τη μάσηση τους. Εάν όλα τα παραπάνω τα συνδυάσετε με τρόφιμα με ήπια γεύση και μυρωδιά -τα παιδιά αντιλαμβάνονται πιο έντονα τις γεύσεις- έχετε κάνει μια πολύ καλή αρχή. Συνεχίστε με μικρές ποσότητες του τροφίμου που δεν θέλει το παιδί και, αν δεν καταναλωθεί, απομακρύνετε το. Μην δημιουργείτε εντάσεις γύρω από αυτό το θέμα στο τραπέζι αλλά προσπαθήστε πάλι την επόμενη φορά με ένα διαφορετικό τρόπο προσέγγισης (π.χ. όχι σκέτο μήλο, αλλά μήλο με μέλι και κανέλλα). Εν κατακλείδι, προσπαθήστε να αξιοποιήσετε την εμφάνιση του πιάτου και του φαγητού με τη μορφή εκπαιδευτικού παιχνιδιού, αφού είναι ο καλύτερος τρόπος εκμάθησης.
Βήμα 3ο: «Παίξτε» μαζί τους!
Γίνεται εύκολα κατανοητό πως θα πρέπει να αφιερώσετε επαρκή χρόνο για όλα αυτά. Άλλωστε, πρόσφατες έρευνες στα πεδία της παιδικής διατροφής υποδεικνύουν πως η γενικότερη γονεϊκή αμέλεια και οι προεκτάσεις της, κατευθύνούν τα παιδιά -μεταξύ των άλλων- σε κακές διατροφικές συνήθειες, ακόμα και εμφάνιση παχυσαρκίας. Με λίγα λόγια, μην αφήνετε το παιδί να «παίζει» με το φαγητό, αλλά καλύτερα «παίξτε» εσείς μαζί τους!
Συμπερασματικά
Τέλος, λαμβάνοντας υπ’ όψιν πως οι μεγαλύτερες αντιστάσεις που συναντούν οι γονείς αφορούν στην κατανάλωση των φρούτων και λαχανικών -που όπως είδαμε είναι απαραίτητα-, δοκιμάστε όλα τα παραπάνω με ανάλογες συνταγές. Θα δείτε ότι είναι πιο εύκολο από ότι φαντάζεστε να τρώει το παιδί σας σωστά!
Δημήτριος Πέτσιος Msc
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος